O Θανατηφόρος Συνδυασμός (όταν το Δίκαιο συνάντησε τα Οικονομικά)

του Αριστείδη Χατζή

Cogito
Μάιος 2008

Judges move slower than markets

but faster than the economics profession,

a deadly combination.

Δικαστής Frank Easterbrook (1987)

Το δίκαιο και τα οικονομικά είναι δύο επιστήμες με μεγάλες διαφορές μεταξύ τους. Η σημαντικότερη από αυτές τις διαφορές είναι το αντικείμενό τους. Τα οικονομικά είναι μια εμπειρική επιστήμη. Μελετά ατομικές συμπεριφορές αλλά και κοινωνικά φαινόμενα. Η νομική είναι μια δεοντολογική επιστήμη. Το αντικείμενό της είναι οι κανόνες δικαίου, μια σειρά από «πρέπει». Στόχος του δικαίου είναι η ρύθμιση της κοινωνικής ζωής, ενώ των οικονομικών η περιγραφή της.

Παρά τις διαφορές αυτές, μεγάλοι οικονομολόγοι, φιλόσοφοι και κοινωνικοί επιστήμονες ασχολήθηκαν στο έργο τους με τον οικονομικό ρόλο των θεσμών και ιδιαίτερα του δικαίου αλλά και με την επιρροή της οικονομίας στην εξέλιξη των θεσμών. Από τον Adam Smith μέχρι τον Karl Marx και τον Max Weber, η διαπλοκή δικαίου και οικονομίας ήταν προφανής.

Όμως παρά τις ενδιαφέρουσες και πάντα επίκαιρες ιδέες τους κανείς από αυτούς δεν μπόρεσε να προσφέρει μια πειστική θεωρία που να συνδέει τις δύο επιστήμες. Αντιμετώπιζαν την οικονομία αλλά και το δίκαιο ως κοινωνικά φαινόμενα που αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, χωρίς όμως να μπορέσουν να προχωρήσουν πέραν μιας (όχι πάντα τόσο πειστικής) περιγραφής.

Ταυτόχρονα η περιχαράκωση των δύο επιστημών σε θετικιστικές και φορμαλιστικές κατασκευές εμπόδισε ακόμα περισσότερο τη συνεργασία τους: για τους νεοκλασικούς οικονομολόγους οι θεσμοί αποτελούσαν μία ακόμα κατηγορία περιορισμών, εμποδίων στην οικονομική δραστηριότητα. Όσο για τους αιχμάλωτους μίας ακραίας εννοιοκρατίας νομικούς η οικονομική πραγματικότητα ήταν απλώς αδιάφορη.

Όλα άλλαξαν με την εμφάνιση της οικονομικής ανάλυσης των θεσμών ή, όπως αλλιώς ονομάζονται, με τα θεσμικά οικονομικά.

Περισσότερα εδώ (ή καλύτερα εδώ)